สมองกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย

MSU-MED

แผนการพัฒนาการจัดการเรียนรู้รายวิชา

สถาบัน : คณะแพทยศาสตร์และคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
หลักสูตร : ประกาศนียบัตร(ระยะสั้น) ตามมาตรฐานคุณวุฒิระดับปริญญาตรี เพื่อรองรับคลังหน่วยกิต
ชุดวิชา : พัฒนาศักยภาพครู/ผู้เลี้ยงดูเด็กในศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัย อายุ 3 เดือน ถึง 3 ปี
ชื่อรายวิชา : สมองกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย (Brain and Child Development)

เกี่ยวกับรายวิชา (Course Description)

รายวิชานี้ให้ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสมอง ระบบประสาท และอิทธิพลของสมองและระบบประสาทที่มีต่อพัฒนาการของเด็กปฐมวัยในด้านการสื่อสารและภาษา การรู้คิด (Cognition) และหน้าที่ปฏิบัติภารกิจ (Executive Functions) รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างสมองกับการเล่น โดยผู้เรียนจะได้เรียนรู้ความรู้พื้นฐานของระบบประสาท สมอง พัฒนาการของสมอง และรู้ว่าพัฒนาการของเด็กปฐมวัยนั้นซับซ้อน และได้รับอิทธิพลจากสภาพแวดล้อมและองค์ประกอบหลายส่วนในหลายระดับ ตั้งแต่โครงสร้างสมองภายในตัวเด็ก ครอบครัว สถานพัฒนาเด็กปฐมวัย ชุมชน สังคม ไปจนถึงวัฒนธรรมและค่านิยมของประเทศ และจะเข้าใจว่าปฎิสัมพันธ์ระหว่างกระบวนภายในและกระบวนระหว่างสภาพแวดล้อมและองค์ประกอบในระดับต่างๆ เหล่านี้ ก่อรูปก่อร่างพัฒนาการของเด็ก นอกจากนั้น ผู้เรียนจะเรียนรู้ตัวอย่างวิธีการพัฒนาสมองให้มีสุขภาวะที่ดี และสามารถนำไปปฏิบัติได้

ผลลัพธ์การเรียนรู้ (Learning Outcomes)

LO1 :

LO2 :

LO3 :

LO4 :

หัวข้อการเรียนรู้ (Course Outline)

แนวทางการเรียนรู้

บทที่ 1

บทที่ 2

บทที่ 3

บทที่ 4

บทที่ 5

แหล่งความรู้เพิ่มเติม

คุณสมบัติผู้เรียน

รายวิชานี้เหมาะสำหรับครู อาจารย์ ผู้ดูแลเด็กปฐมวัย และผู้ที่สนใจในการพัฒนาเด็กปฐมวัยหรือผู้สนใจทั่วไป

เกณฑ์การวัดและประเมินผล

การประเมินผลระหว่างเรียน (Formative Assessment) วัดจากการทำแบบทดสอบหลังเรียนประจำบท

การประเมินผลหลังสิ้นสุดการเรียนการสอน (Summative Assessment) วัดจากการทำแบบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

การตัดสินให้ผ่าน (Pass) และการให้ประกาศนียบัตร (Certificate) เมื่อผู้เรียนได้คะแนนรวมทั้งหมด ตั้งแต่ร้อยละ 65 ขึ้นไป

การเข้าเรียนและทำกิจกรรมการเรียนรู้ให้ครบทุกโมดูลการเรียนรู้

ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

การตัดสินให้ผ่าน (Pass) และการให้ประกาศนียบัตรแสดงการเข้าเรียนรายวิชา (Certificate of Completion) เมื่อเรียนรู้เนื้อหารายวิชาโดยการดูคลิปวิดีโอ ทำแบบฝึกหัด และ/หรือ อ่านเอกสารศึกษาด้วยตนเอง ตั้งแต่ร้อยละ 80 ขึ้นไป ของเนื้อหาทั้งหมด

การให้ประกาศนียบัตรแสดงการสำเร็จการเรียนรายวิชา (Certificate of Achievement) + 1 หน่วยกิต เมื่อเรียนรู้เนื้อหารายวิชาโดยการดูคลิปวิดีโอ ทำแบบฝึกหัด และ/หรือ อ่านเอกสารศึกษาด้วยตนเอง ไม่น้อยกว่า 80% ของเนื้อหาทั้งหมด และสอบข้อสอบที่จัดให้ได้คะแนนตั้งแต่ร้อยละ 65 ขึ้นไป

จำนวนหน่วยกิต

1 หน่วยกิต

จำนวนชั่วโมงการเรียนรู้

จำนวนชั่วโมงเรียนทั้งหมด : 15 ชั่วโมงการเรียนรู้

เวลาเรียนโดยประมาณ : 5 สัปดาห์ (3 ชั่วโมง/สัปดาห์)

จำนวนชั่วโมงการเรียนรู้จากสื่อวิดีทัศน์ : 5 ชั่วโมง

รายละเอียดรายวิชา

บทที่	หัวข้อการเรียนรู้
แนะนำรายวิชา	แนะนำรายวิชา ขั้นตอนการเรียนรู้สู่ความสำเร็จในวิชานี้ ขั้นตอนการศึกษาเพิ่มเติม และกระทู้แบ่งปันประสบการณ์ ช่องทางพูดคุย สอบ-ถาม และ แลกเปลี่ยนเรียนรู้
บทที่ 1 พื้นฐานของระบบประสาทและสมอง	ระบบประสาท (ระบบประสาทกลาง, ระบบประสาทส่วนปลาย, การทำงานของระบบประสาท, ระบบประสาทอัตโนมัติ) โครงสร้างและส่วนต่างๆ ของสมอง (สมองส่วนหน้า, สมองส่วนกลาง, สมองส่วนท้าย) หน้าที่ของส่วนต่างๆ ของสมอง (หน้าที่ของสมองส่วนหน้า สมองส่วนกลาง สมองส่วนท้าย ก้านสมอง ระบบลิมบิก และเปลือกสมอง) การสื่อสารและเชื่อมโยงของเซลล์สมอง (เซลล์ประสาท, แอกซอน, เดนไดรต์, ปลอกไมอีลิน, จุดประสานประสาท, สารส่งผ่านประสาท) ความยืดหยุ่นของประสาท (neuroplasticity) (การเปลี่ยนแปลงของการเชื่อมโยงเซลล์สมอง, การเล็มกิ่งของจุดประสานประสาท, ช่วงไวต่อการเปลี่ยนแปลงหรือหน้าต่างแห่งโอกาส) ผลกระทบของประสบการณ์ในช่วงปฐมวัยที่มีต่อสมอง (สิ่งแวดล้อม, ประสบการณ์, ผู้ปกครอง, ผู้ดูแล)
บทที่ 2 องค์ประกอบที่มีอิทธิผลต่อการพัฒนาสมอง	ปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิผลต่อการพัฒนาสมอง (ปฏิสัมพันธ์ระหว่างยีนกับสภาพแวดล้อม, โภชนาการ, การนอน, การได้รับสารที่เป็นพิษ, ความสัมพันธ์กับผู้อื่น) อิทธิพลของความเครียดที่มีต่อการพัฒนาสมอง (สายสัมพันธ์ที่มั่นคงปลอดภัย, ความเครียดกับระบบประสาทอัตโนมัติ, ความเครียดของเด็ก, ความสามารถของเด็กในการจัดการความเครียด, ประเภทของความเครียด: ดี พอทนได้ และที่เป็นพิษ, ผลกระทบระยะยาวของความเครียด) ความเครียดที่เป็นพิษและวิธีป้องกัน (สาเหตุของความเครียดที่เป็นพิษ, การสร้างความสัมพันธ์แบบตอบสนอง, resilience) วิธีการพัฒนาสมองให้มีสุขภาวะที่ดี (ความสัมพันธ์ที่ดี, การมีปฏิสัมพันธ์แบบตอบสนอง, การให้เกียรติเด็ก, ความสม่ำเสมอ, การทำซ้ำ)
บทที่ 3 สมองกับพัฒนาการด้านการสื่อสารและภาษา	หลักไมล์ของพัฒนาการด้านการสื่อสารและภาษาของเด็กปฐมวัย (ช่วงอายุ 0-12 เดือน, ช่วงอายุ 12-24 เดือน, ช่วงอายุ 24-36 เดือน) วิธีส่งเสริมพัฒนาการด้านการสื่อสารและภาษา (การสื่อสารและพูดกับเด็ก, การสื่อสารโดยผ่านอัปกิริยา, ปฏิสัมพันธ์แบบตอบสนอง (facial expressions, touch, gestures, child-directed speech, tuning in), วิธี TALK (Tune in, Ask Questions, Lift language, Keep It Going) การสอน 2 ภาษา (ความยืดหยุ่นของประสาท, ช่วงไวต่อการเรียนรู้ภาษา, การใช้สื่อช่วยสอนภาษาที่สอง, การใช้เพลงและการเล่นสอนภาษาที่สอง) ความสัมพันธ์ระหว่างพํฒนาการด้านการสื่อสารกับพัฒนาการด้านสติปัญญา (งานวิจัยของ Institute for Learning & Brain Sciences)
บทที่ 4 สมองกับพัฒนาการด้านการรู้คิดและหน้าที่ปฏิบัติภารกิจ	พัฒนาการด้านการรู้คิดของเด็กอายุ 0-12 เดือน (ด้านความจำ, สาเหตุและผล, ความเข้าใจโลกกายภาพ, การจำแนกกลุ่ม) พัฒนาการด้านการรู้คิดของเด็กอายุ 12-24 เดือน (พัฒนาการของเปลือกสมอง, การจำสิ่งต่างๆ, การเล่นกับสัญลักษณ์, การเลียนแบบ) พัฒนาการด้านการรู้คิดของเด็กอายุ 24-36 เดือน (พัฒนาการของเปลือกสมองส่วนหน้า, ความยืดหยุ่นด้ารการรู้คิด, การแสดงบทบาทสมมติ, ทักษะการคิดตามเหตุผล, การจำแบบรูป, การแยกและจำแนกประเภท, Theory of Mind) วิธีการส่งเสริมพัฒนาการด้านการรู้คิดของเด็กปฐมวัย (การประยุกต์ใช้วิธี Serve and Return, เรียนรู้แบบ Interactive Dualism (learn <--> play, individual <--> group, indoor <-> outdoor)) พัฒนาการด้านหน้าที่ปฏิบัติภาระกิจ (แบบจำลองของหน้าที่ปฏิบัติภาระกิจ, ชุดทักษะพื้นฐานของหน้าที่ปฏิบัติภาระกิจ: หน่วยความจำปฏิบัติงาน (working memory) ความยืดหยุ่นในการรู้คิด (cognitive flexibility) และการควบคุมเชิงยับยั้ง (inhibitory control)) วิธีการส่งเสริมพัฒนาการด้านหน้าที่ปฏิบัติภาระกิจ (วิธีการฝึกฝนทักษะพื้นฐานอันได้แก่ การฝึกฝนหน่วยความจำปฏิบัติงาน ความยืดหยุ่นในการรู้คิด และการควบคุมเชิงยับยั้ง)
บทที่ 5 การเล่นและพัฒนาการของสมอง	พัฒนาการของการเล่น (นิยามของ “การเล่น,” free play, guided play, ประโยชน์ของการเล่น คุณลักษณะของการเล่นที่ดี (สนุก (joyful), มีความหมาย (meaningful), ให้ผู้เล่นมีส่วนร่วมอย่างกระตือรือล้น (actively engaging), ให้ผู้เล่นมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคม (socially interactive), เล่นวนซ้ำให้ดีขึ้นได้ (iterative)) ขั้นตอนพัฒนาการของการเล่น (sensory play, functional play, early symbolic play, dramatic play) ผลของการเล่นที่มีต่อส่วนต่างๆ ของสมอง ทักษะที่เด็กได้จากการเล่น (collaboration, communication, content, critical thinking, creative innovation, confidence)
แหล่งความรู้เพิ่มเติม	หนังสือ "สมอง เรียน รู้" http://www.okmd.or.th/upload/pdf/2560/BBL/BBL-Book/brain_learning.pdf รายวิชา "พื้นฐานของประสาทวิทยาศาสตร์ (Foundation of Neuroscience)" https://mux.mahidol.ac.th/courses/course-v1:MU-MB+2019+2019/about

ผู้รับผิดชอบรายวิชา

ผศ. นพ. เทพลักษณ์ ศิริธนะวุฒิชัย

ศ. ดร.วิลาศ วูวงศ์

[email protected]